Onderzoek wijst uit: werk en gezin combineren is onmogelijk – dus mama geeft het op
Er is de laatste tijd veel te doen om geweest omtrent de, volgens onderzoeken, nog steeds gebrekkige emancipatie van de Nederlandse vrouw. We werken te weinig en kunnen daardoor financieel niet op onze eigen benen staan. Dat is zorgelijk. Maar, laat onderzoek ook (weer eens) zien: we kunnen gewoon niet meer. Vrouwen zijn kapot. En dat is pas écht een probleem.
Trouwe lezers van Me to We weten: ik ben voor werkende vrouwen. Ik vind dat we allemaal moeten werken. Of beter gezegd: allemaal financieel onafhankelijk moeten zijn. De nationale parttime mentaliteit, voortvloeiend uit de mening van veel Nederlandse vrouwen dat zij economische autonomie geen prioriteit vinden, daar kan ik weinig mee. En als ik dan onlangs ook weer in Trouw lees dat vrouwen die meer verdienen dan hun man voor relatieproblemen zorgen zeg ik wederom: er moet in ons een land een enorme cultuuromslag plaatsvinden om die conservatieve, Calvinistische het-gezin-is-de-hoeksteen-van-de-samenleving-en-moeder-de-vrouw-hoort-bij-de-kinderen mentaliteit de nek om te draaien. Een mentaliteit die we deels als vrouwen zelf in stand houden door niet realistisch na te denken over de toekomst, alle zorgtaken naar ons toe te trekken omdat we niet kunnen loslaten en vrije tijd belangrijker te vinden dan financiële zelfstandigheid, en die we dus ook zélf kunnen veranderen door zélf anders in het leven te staan. MAAR: dan moeten we ook wel de mogelijkheid en de ruimte krijgen om dat te doen. Wat helaas vaak niet het geval is. Mama is namelijk moe. Heel moe. Zó moe, dat we het gewoon maar opgeven.
LEES OOK: Geen piemel, geen kind – en waarom dat gewoon discriminatie is.
Moeders gaan kapot
Onderzoek van Sitly, een internationaal oppasplatform, onder moeders in heel Europa laat zien dat we collectief op ons tandvlees lopen. In Nederland vindt maar liefst 76 procent van de moeders dat werk en gezinsleven niet met elkaar te combineren zijn. Bijna 40 procent geeft aan te willen stoppen met werken, omdat ze het allemaal niet meer aankunnen. De eisen waaraan we voor ons gevoel moeten voldoen zijn zo hoog dat we er niet aan kúnnen voldoen. We hebben het gevoel dat we tekortschieten, zowel op het werk als thuis en gaan gebukt onder schuldgevoel en het gebrek aan tijd voor onszelf. Drie op de tien vrouwen ervaart, sinds zij kinderen hebben, voortdurend stress. En de Nederlandse cijfers zijn nog ‘positief’; in landen om ons heen zijn de statistieken nog veel treuriger en zeggen nog meer moeders het allemaal niet meer aan te kunnen. Een duidelijk teken aan de wand dus en tijd om de noodklok te luiden. Zo kan het niet langer.
Vrouwen moeten alleskunners zijn
Het is van groot belang dat vrouwen de arbeidsmarkt op gaan. Dat is voor onszelf als individuen belangrijk, maar vooral ook voor de maatschappij en daarmee voor onze kinderen en hun toekomst. Maar het kan natuurlijk niet zo zijn dat we eraan kapot gaan. En dat is kennelijk zo, dus dat betekent dat we eens heel serieus moeten kijken naar wat hier nu precies misgaat. Opvallend is dat volgens het onderzoek van Sitly 70 procent van de moeders aangeeft de druk die ze voelen vooral aan zichzelf op te leggen. 30 Procent zegt dat het vooral maatschappelijke druk is waar ze last van hebben. Hoe je het ook wendt of keert: we voelen ons onder druk gezet, we hebben kennelijk het gevoel dat we alles tegelijk moeten. Dat strookt met andere onderzoeken die de afgelopen jaren onder moeders zijn gedaan en het probleem van de zogenaamde ‘mental load’ die zwaar drukt op de schouders van de hedendaagse moeder. We hebben een cultuur gecreëerd waarin vrouwen alleskunners moeten zijn en tegelijkertijd voortdurend bekritiseerd worden om hun keuzes. En dan is het niet gek dat je daar al snel een beetje schizofreen van wordt en van voren niet meer weet dat je van achteren leeft.
We moeten van alles, maar niemand vertelt ons hoe
Onze maatschappij roept wel een heleboel naar vrouwen, maar eigenlijk neemt ze geen echt standpunt in. Moeten moeders nou werken, of moeten ze thuis zijn? Als je het een doet krijg je op je flikker omdat je het ander niet doet en als je het allebei doet wordt je afgestraft omdat je het allebei eigenlijk niet goed genoeg doet. Ja hallo mensen, wat willen jullie nou? Kies een kant en blijf daar, want als we steeds maar heen weer geslingerd worden is het logisch dat we niet blijven staan. De maatschappij is zelf nog flink in de war over wat ze nou wil met die emancipatie en het gevolg is dat vrouwen daardoor in een soort limbo terechtkomen. Eigenlijk is het gewoon niet duidelijk wat er van ons verwacht wordt en dus doen we alles maar, in de hoop op goedkeuring. Wat dat betreft blijven we toch altijd allemaal een beetje kinderen: iedereen wil de bevestiging dat je het goed doet, dat je de verwachtingen waarmaakt van degenen aan wie je verantwoording moet afleggen. Voor kinderen zijn dat hun ouders en voor ons is dat de maatschappij. En net als bij kinderen is onduidelijkheid funest. Dat zorgt voor stress en een onveilig gevoel. Uiteindelijk is dat de crux, denk ik: moeders voelen zich onveilig, vogelvrij. Want we moeten van alles, maar niemand vertelt ons hoe dan.
Makkelijk praten vanuit een luxepositie
Vaak ben ik hard over moeders die niet of weinig werken en ik blijf erbij dat financiële onafhankelijkheid van levensbelang is en dat je daarnaar zou moeten streven. Maar misschien heb ik te weinig oog voor wat er achter die houding zit die ik al snel als onwil zie. Ik ervaar zelf geen druk van het combineren van werk en gezinsleven, maar mijn omstandigheden zijn wel bevoorrecht. Ik heb een man die altijd evenredig de zorgtaken op zich neemt en dat volkomen logisch vindt. Ik heb flexibele werktijden en daarmee een bepaalde mate van vrijheid en ik heb de financiële middelen om mijn kinderen te laten opvangen. Ik kom uit een milieu dat mij bepaalde privileges heeft verschaft, zoals een goede opleiding en de steun en acceptatie voor mij als meisje, als vrouw, om alles te doen wat ik wil. Ik heb, kortom, eigenlijk alles mee om de emancipatorische omstandigheden zo optimaal mogelijk te maken. Dat maakt uiteraard nogal een verschil en niet iedereen heeft dat geluk. En het is natuurlijk altijd makkelijk lullen vanuit een luxepositie.
Verloren potentieel
Ik vind het heel verdrietig dat zoveel vrouwen zoveel stress ervaren. En ik kan me voorstellen dat dat je lam slaat en dat je dan de handdoek in de ring gooit. Maar het is zo zonde. Er gaat zoveel potentieel verloren en dat is een enorm gemis voor de maatschappij. Het is tenslotte niet voor niets dat onderzoek uitwijst dat bedrijven met meer vrouwen het beter doen. Dat vrouwelijke leiders gezondere ondernemingen en een gezondere samenleving opleveren. Dat zouden we onszelf niet mogen ontzeggen. De wereld heeft het nodig. De wereld heeft ons nodig, jóu nodig. Maar dat kan alleen als die wereld ophoudt tegenstrijdige signalen uit te zenden en volmondig ja zegt tegen werkende vrouwen en moeders. Door het daadwerkelijk mogelijk te maken werk en gezin te combineren. Door werkgevers te verplichten flexibele werktijden aan te bieden. Door gelijke lonen te bieden. Door kinderopvang toegankelijk en betaalbaar te maken voor iedereen. Door jongens op school al te leren dat ook zij een zorgtaak hebben. Door meisjes op school al te leren dat zij ook een economische plicht hebben. Door mannen van het gevoel af te helpen dat zij hun waarde alleen halen uit professioneel en financieel succes. En door vrouwen duidelijk te maken dat je niet alles tegelijk kunt, maar dat dat ook helemaal niet hoeft.
Kan niet bestaat niet, roep ik al heel snel als moeders tegen mij zeggen dat ze gewoon niet kunnen werken in combinatie met hun gezinsleven. Maar misschien hebben ze wel gelijk. Misschien kunnen veel vrouwen het inderdaad niet, omdat het ze, niet eens zozeer fysiek, maar vooral mentaal, onmogelijk wordt gemaakt, of omdat ze in ieder geval zelf denken dat ze het nooit goed genoeg doen. Mama is moe, mama is op. Mama kapt ermee. En wat is dat ontzettend tragisch. Maatschappij, ga je schamen. Je weet niet wat je mist.
LEES OOK: Hevige parentshaming na Leaving Neverland: maar missen we het echte punt niet?
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
