Waarom papa mag scheiden, maar mama moet lijden
Als ouders uit elkaar gaan is dat heel moeilijk en verdrietig. En alsof de scheiding op zichzelf al niet lastig genoeg is, krijg je vaak ook nog te maken met allerlei oordelen. Althans, vooral mama moet het ontgelden. Want gescheiden vaders vinden we prima, maar met gescheiden moeders hebben we meer moeite.
Drie jaar geleden gingen mijn man en ik uit elkaar. Dat was voor onze omgeving best een schok, want eigenlijk had niemand het zien aankomen. Er waren diverse redenen voor de scheiding en we hadden er allebei ‘schuld’ aan, als je dat al op die manier kunt stellen. Dat gaven we beiden toe, we waren het er samen over eens dat we het allebei verprutst hadden. Dat was dus ook wat we de buitenwereld vertelden, juist omdat we niet wilden dat een van ons de zwarte piet kreeg toegespeeld. Toch was dat precies wat er gebeurde. Want het feit dat hij een gescheiden vader werd leverde hem een hoop medeleven en vrijwel geen kritiek op. Maar als gescheiden moeder kon ik rekenen op allerlei oordelen, onbegrip en zelfs verlies van mensen die ik altijd tot mijn vrienden had gerekend. Sterker nog, zelfs mensen van ‘mijn kant’ vonden het nodig om mij te bekritiseren en hem te verdedigen. Want papa mag blijkbaar zonder problemen scheiden, wat-ie ook gedaan heeft, maar mama wordt geacht de rest van haar leven bij de vader van haar kinderen te blijven. Een gescheiden vrouw is kennelijk nog steeds een gevallen vrouw.
LEES OOK: Waarom ouders van temperamentvolle kinderen de voordelen van een scheiding zien.
Columniste Suzanne Rethans vertelde onlangs in de documentaire Verlaten precies hetzelfde. Zij verliet vier jaar geleden haar man omdat ze niet gelukkig meer was in hun huwelijk en brak daarmee hun gezin op. Het kostte haar een heleboel vriendschappen en de halve maatschappij viel over haar heen. Want: welke vrouw, welke moeder, doet nu zoiets? Wat voor moeder ben je als je een keus maakt voor jezelf, als je staat voor je eigen geluk, je eigen welbevinden? Fuck wat jij wilt, fuck wat jij voelt, dat is tenslotte niet meer belangrijk als je moeder bent. Dan dien je je in dienst te stellen van je gezin, ook als dat gezin je ongelukkig maakt. Rethans’ man verwierf de status van dappere, alleenstaande vader die het ontzettend zwaar had omdat hij nu in zijn eentje voor zijn kinderen moest zorgen, terwijl Rethans in de opinie van de buitenwereld opeens verworden was tot een ontaarde moeder die haar kinderen verwaarloosde. Op z’n minst een vreemde discrepantie. Waar er twee scheiden hebben er doorgaans namelijk meestal ook twee schuld. Het is dus ook niet meer dan logisch om aan te nemen dat Rethans’ man een aandeel had in de oorzaak van de breuk. Desondanks is hem nooit iets verweten en verwierf hij daarnaast ook nog een soort heldenstatus omdat hij een gescheiden vader werd en dus ‘alles alleen’ moest doen. Zoals het vaak gaat met papa’s die na een scheiding in hun eentje hun plicht als vader vervullen. Die plicht die zij, laten we wel wezen, geheel zelf zijn aangegaan toen ze besloten kinderen te krijgen. Maar dergelijke waardering is voor de gescheiden moeder gek genoeg niet weggelegd. Want dat de gescheiden moeder er ook alleen voor staat, is kennelijk vooral een kwestie van ‘eigen schuld, dikke bult’. En wie zich brandt moet nou eenmaal op de blaren zitten.
Ik heb te horen gekregen dat ik ‘er niet genoeg aan gedaan had’, dat men ‘tegen scheiden’ was. Dat ik ‘niet wist wat ik de kinderen aandeed’ en dat ik ‘egoistisch’ was. Mijn man daarentegen hoorde niets van dat alles. Sterker nog, hij werd aan alle kanten omarmd. Mensen uit mijn omgeving, die met mij meegekomen waren de relatie in, vroegen aan mij om zijn telefoonnummer en nieuwe adres zodat ze hem sterkte konden wensen. Ze spraken mij vermanend toe over hoe zielig het voor hem was dat ik was weggegaan. Ze boden hem hulp aan met verhuizen, terwijl er niemand was die in mijn nieuwe huis een laminaatje wilde leggen. Terwijl ze ook wisten dat hij bepaalde dingen had gedaan die flink in strijd waren met onze huwelijkse voorwaarden. En nogmaals: niet dat ik geen aandeel had in waarom het tussen ons mislukt was, want ik zal eerlijk toegeven dat ik hem waarschijnlijk hoogstpersoonlijk tot die dingen gedreven heb, maar waarom was hij zielig en ik een egoistisch sekreet dat een bom legde onder haar gezin? Het was toch niet alsof ik dit zo gewild had? Alsof ik niet, net als hij, ontgoocheld, verdrietig en alleen was? Ik moest plotseling ook in mijn eentje zorgen voor twee kinderen. Ik zat ‘s avonds ook in mijn eentje op de bank. Ik moest ook mijn hele leven opnieuw uitvinden. Dus die twee maten waarmee gemeten werd, die heb ik nooit begrepen.
Scheiden doe je niet zomaar. Een moeder die haar gezin hier doorheen laat gaan doet dat alleen maar omdat ze echt niet anders kan. En ja, natuurlijk weet je wat je je kinderen aandoet en daar lig je nachtenlang wakker van, jaren na de scheiding nog. De rest van je leven zul je je schuldig voelen over het ‘falen’ van je gezin en zul je rouwen om het verlies van het leven dat je altijd had gedacht te zullen leiden. Ik ben inmiddels hertrouwd en hoewel ik nooit spijt heb van de scheiding en nu heel gelukkig ben, doet het bij tijd en wijle nog altijd pijn dat het niet gelukt is. Kan ik nog steeds verdrietig worden om die vervlogen toekomst die nooit uit zal komen. En had ik gewild dat het anders was gegaan. Ik heb daar alles aan gedaan. En hij ook. We hebben gedaan wat in onze macht lag. Maar helaas mocht het niet baten. Dat is voor ons allebei een even bittere pil geweest, dus ik ben van mening dat wij ook allebei recht hebben op hetzelfde mededogen en dezelfde coulance. Want je bent niet zozeer een gescheiden moeder of een gescheiden vader, je bent een gescheiden ouder. En dat is altijd moeilijk.
Ondanks dat alle gemoederen inmiddels wel weer bekoeld zijn en iedereen vrede heeft met de scheiding en de levens die mijn ex-man en ik nu leiden kleeft er aan mij toch nog altijd dat stigma van de vrouw die haar gezin verlaten heeft. Van die moeder die zichzelf belangrijker vond dan haar kinderen. En dat doet mij pijn. Omdat ik inderdaad moeder ben, maar daarnaast vooral ook nog mens. Een gelukkig mens, sinds kort. En dat was ik heel lang niet. Omdat moeders nog steeds niet geacht worden mensen te zijn en ik dus niet aan mezelf durfde te denken in die hoedanigheid. Maar hoe kan een ongelukkig mens nou een goede moeder zijn? Hoe kun je adequaat voor iemand zorgen als je niet eerst voor jezelf zorgt? Ze zeggen tenslotte niet voor niets dat je in noodsituaties eerst jezelf moet helpen voor je je kinderen helpt. Want als je zelf ten onder gaat zijn je kinderen gegarandeerd reddeloos verloren. En een slecht huwelijk, kan ik je vertellen, dat is best wel een noodsituatie. Dus ik ben trots op mezelf. Omdat ik door eerst zelf mijn eigen zuurstofmasker op te zetten, mijn kinderen gered heb.
LEES OOK: Een goede relatie houden? Krijg dan vooral geen kinderen!
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
