Papa presteert niet – en waarom dat het grootste vruchtbaarheidstaboe is
Eén op de zes heteroseksuele stellen krijgt te maken met onvruchtbaarheid. De oorzaak daarvan wordt meestal automatisch gezocht bij de vrouw. In de praktijk blijkt het euvel echter heel vaak juist bij de man te liggen. Maar daar hebben we het liever niet over.
Vroeger dacht ik dat kinderen krijgen een soort gegeven was. Dat dat vrijwel iedereen gewoon lukte. Onvruchtbaarheid was iets dat naar mijn idee heel weinig voorkwam, alleen bij stellen waarvan er één van beiden ziek was ofzo. Inmiddels weet ik wel beter. De afgelopen jaren heb ik in mijn eigen omgeving gezien hoe bijzonder het eigenlijk is als het gaat zoals ik vroeger dacht. Meerdere mensen die ik ken hebben grote moeite gehad om een gezin stichten, of zijn daar zelfs helemaal niet in geslaagd. En eigenlijk net zo vaak als het aan haar lag, lag het aan hem. Zo heb ik een vriend wiens zaadcellen niet de juiste vorm bleken te hebben. En een kennis wiens zwemmers niet zo van de snelle waren en dus al een tragische dood stierven voor ze waren waar ze moesten zijn. Daarover praten was voor hen een grote drempel. Ze voelden zich falen, schuldig naar hun vrouw en bovendien minder mannelijk. Mannelijke onvruchtbaarheid is nog steeds een behoorlijk taboe. Terwijl er heel veel mannen mee kampen: bij maar liefst 30 procent de stellen die moeite hebben met kinderen krijgen ligt het probleem bij hem. En bovendien wordt dat percentage de laatste jaren alleen maar groter.
LEES OOK: De non-hormonale mannenpil komt eraan en vrouwen overal zeggen: WTF?!
Uit onderzoekt blijkt namelijk dat de spermakwaliteit van de Westerse man achteruit holt. Die conclusie trokken onderzoekers in een eerdere studie twintig jaar geleden al, maar dat werd toen afgedaan als onzin. Echter, afgelopen jaar bewees nieuw onderzoek hetzelfde en nu kunnen we er niet meer omheen: de vruchtbaarheid van de man staat flink onder druk. En omdat onderzoek naar infertiliteit zich tot nu toe vrijwel exclusief op de vrouw heeft gericht hebben we eigenlijk geen flauw idee wat de oorzaak is van vruchtbaarheidsproblemen bij mannen. Daarnaast heerst er hierdoor onder mannen een grote schaamtecultuur, aangezien ze het idee hebben dat een man die onvruchtbaar is eigenlijk geen ‘echte man’ is. Een Eunuch bijna. Wat natuurlijk onzin is, maar zie dat maar eens aan het verstand te peuteren van een man in deze samenleving, waarin hij bij wijze van spreken bijna bestaat bij de gratie van het zaad dat hij kan rond sproeien. Vrouwen kunnen bevruchten is een soort bevestiging van je mannelijkheid. Dus als dat je niet lukt, kun je net zo goed de schaar wel in je eigen ballen zetten.
We realiseren ons vaak niet hoe ingewikkeld de productie van sperma eigenlijk is. Dat zegt Tim Child, medisch directeur van Oxford Fertility, één van de grootste IVF behandelcentra in het Verenigd Koninkrijk in Men’s Health. Er hoeft maar íets mis te gaan, een enzym dat mist of een eiwit dat niet klopt, en je hebt al zaad dat niet of nauwelijks bruikbaar is voor een bevruchting. De manier waarop wij tegenwoordig leven werkt dat soort foutjes bovendien ook nog in de hand. Milieuvervuiling, ons voedingspatroon en het feit dat we steeds later aan kinderen beginnen zijn allemaal niet voordelig voor de kwaliteit van zaadcellen. Maar wat nou de hoofdoorzaak is van mannelijke onvruchtbaarheid blijft vooralsnog onbekend. Vervelend is dat daar in de meeste gevallen ook niet echt naar wordt gekeken. Stellen met vruchtbaarheidsproblemen worden al snel doorverwezen naar een IVF kliniek zonder dat het zaad goed onder de loep wordt genomen. En zelfs als wel bekend is dat het sperma van slechte kwaliteit is, wordt niet verder uitgezocht waaróm dat dan zo is. Een gemiste kans, want als dat wel gedaan zou worden, kan er misschien best nog wat gedaan worden om de zaadkwaliteit te verbeteren en alsnog een natuurlijke bevruchting te bewerkstelligen. Wat, hoe fijn het ook is dat IVF bestaat, toch de voorkeur heeft. Dergelijke behandelingen zijn nou eenmaal geen kattenpis en het is altijd de vrouw die er alle nadelen van ondervindt.
Klinisch embryoloog Sheryl Homa vindt dat mannen veel te vaak op een zijspoor worden gezet en dat er bovendien te weinig aandacht is voor de emotionele gevolgen van mannelijke onvruchtbaarheid. Homa noemt de toestand van de mannen die zij ziet ‘hopeloos’. “Het vreet aan ze dat ze hun vrouw geen kind kunnen geven. Soms stellen ze zelfs voor om te scheiden, zodat zij bij een andere man wel haar kinderwens in vervulling kan zien gaan. Veel mannen gaan van binnen kapot, maar erover praten doen ze niet omdat ze denken dat ze altijd sterk moeten zijn.” Ik denk dat we het er met z’n allen over eens kunnen zijn dat dat nu maar eens afgelopen moet zijn. Onvruchtbaarheid is niks om je voor te schamen en bovendien kun je er zelf niks aan doen. Ja, natuurlijk kun je gezonder gaan leven en dat zal vast helpen, maar uiteindelijk ligt de kern van het probleem toch buiten je eigen macht. Dat is al moeilijk genoeg, zonder dat je je ook nog eens moet gaan lopen schamen omdat het je zogenaamd minder waard zou maken. Want net zoals zijn kleren de man natuurlijk helemaal niet maken, geldt dat net zo goed voor zijn zaad.
Een onvervulde kinderwens is een groot verdriet. Een verdriet dat veel meer mensen treft dan je misschien zou denken. Hierover kunnen en durven praten is belangrijk. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor de maatschappij. Voor al die mensen die kampen met hetzelfde probleem en om ervoor te zorgen dat er meer kennis komt. Kennis is tenslotte nou eenmaal macht. Als we mannen helpen eerlijk te durven zijn over hun onvruchtbaarheid kunnen we hun vrouwen beter helpen om zwanger te worden. Onvruchtbaarheid is niet alleen een vrouwenprobleem. Het is een probleem van stellen die samen heel graag een kind willen. Dat idee dat echte mannen altijd maar moeiteloos raak schieten, daar moeten we vanaf. Want het feit dat heren zoals Mick Jagger zich nog kunnen voortplanten als ze al lang en breed met een rollator lopen is eerder uitzondering dan regel, maar we doen alsof het andersom is. Onvruchtbare mannen zijn geen mindere mannen. Dus laten we ophouden met ze dat gevoel te geven en ons best doen om van die mannen eindelijk vaders te maken.
LEES OOK: Hier lijden heel veel vrouwen aan (en de kans is groot dat je dat niet weet).
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
