Oeps! 7 Keiharde wetenschappelijke feiten over dat ene glaasje wijn tijdens de zwangerschap
Dat je als je zwanger bent beter geen alcohol kan drinken, dat weten we. Maar als je op internet naar écht goede informatie gaat zoeken kom je vaak niet verder dan het effect van een liter wodka per dag. Of de stukjes blijven hangen in van die softe taal als: het is het beste als…. Daarom: 7 keiharde wetenschappelijke feiten over alcohol tijdens de zwangerschap.
Een fles wodka per dag, daar krijgen kinderen Foetaal Alcohol Syndroom (FAS). Maar af en toe een glas – daarover is nog veel onduidelijkheid. In het boek van Dick Swaab Wij zijn ons brein, las ik dat we gewoon niet weten wanneer het wel en wanneer het niet schadelijk is. Hersenonderzoeker Swaab zegt dat hij vermoed dat het soms wel schadelijk is, en soms geen kwaad kan, maar dat je niet weet bij wie wel en bij wie niet – en dat het dus beter is om het helemaal te laten.
Lees ook: Mama is zoveel leuker met een wijntje op.
Dit zijn de feiten die we wel hebben:
1. De helft van de Nederlandse vrouwen drinkt alcohol als ze zwanger is
Dick Swaab, hersenonderzoeker: “Tot mijn verbazing rookt 8 procent van de vrouwen door tijdens de zwangerschap – dat is ook slecht voor de hersenontwikkeling van het kind – en drinkt volgens onderzoek van de Gezondheidsraad tussen de 35 en 50 procent nog weleens een glaasje. Vooral over drinken wordt vaak vrij gemakkelijk gedaan: dat ene glaasje zou geen kwaad kunnen, denkt men. Pas als je er te veel van gebruikt, breng je schade toe aan de hersenen van je ongeboren kind, is de redenering.
Maar op de vraag wat nou precies te veel is, bestaat geen eenduidig antwoord. Het probleem is dat sommige kinderen en sommige moeders gevoeliger zijn dan andere. Dat verschilt per mens en dat is nu precies het probleem tijdens de zwangerschap. Dit betekent dat kinderen wel degelijk ook door sociaal alcoholgebruik schade op kunnen lopen. Je weet niet welk kind extra gevoelig is: daar kom je pas achteraf, en dus te laat, achter. Het enige juiste advies is daarom om helemaal niet te drinken tijdens de zwangerschap. Net zoals dat je niet moet roken.”
2. In de eerste weken van de zwangerschap is alcohol schadelijk voor de foetus
Inge van Balkom, oprichter FAS-poli: “Er bestaat een wijdverbreid en gevaarlijk misverstand dat een vrouw in de eerste weken van de zwangerschap alcohol kan drinken omdat de placenta dan nog niet gevormd is, waardoor zij dus geen alcohol kan doorgeven aan haar kind. Dit wordt door veel vrouwen als vrijbrief gezien om in de eerste weken wél te drinken. Maar dat er in de eerste weken nog geen placenta is, wil niet zeggen dat de alcohol dan niet bij het kind terechtkomt.
Alcohol wordt na inname namelijk door al het lichaamsvocht opgenomen, niet alleen door het bloed. Op die manier komt er ook alcohol in het vruchtwater terecht. En wat een foetus uitscheidt, ‘drinkt’ hij ook weer op. Zo wordt die alcohol rondgepompt in zijn systeem. Zelfs in de dooierzak krijgt een foetus alcohol in het systeem door het vocht dat hem omringt. Want ook de dooierzak staat in verbinding met het lichaamsvocht van de moeder.”
3. Een kleine hoeveelheid alcohol kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind
Rudi Kohl, kinderarts en FAS-specialist: “We weten inmiddels dat een genetische aanleg ervoor zorgt dat de gevoeligheid voor alcohol per persoon verschilt. Het is net als met roken: de een kan honderd sigaretten roken zonder ooit ziek te worden, een ander rookt af en toe een sigaret en krijgt longkanker.
Bij een vrouw zonder genetische aanleg kan een glas wijn misschien niet zoveel kwaad. Maar voor een vrouw die wél gevoelig is, is dat ene glaasje waarschijnlijk genoeg om schade aan te richten bij het ongeboren kind. Welke genetische factoren een rol spelen is ondertussen deels bekend en er wordt nog verder onderzoek naar gedaan.
Een voorbeeld is het zogenoemde genotype ADH2-3-allel, dat de lever helpt alcohol af te breken en te detoxificeren naar aldehyd. Als dat proces heel snel gaat, word je kotsmisselijk. Daardoor kun je niet verder drinken, dus kun je ook niet veel alcohol opnemen in je lichaam. Deze variant vormt een beschermende factor tegen alcoholschade: moeders met dit genotype hebben minder kans op een kind met FAS omdat hun alcoholspiegel niet het niveau van binge-drinken kan bereiken. Tenminste, zolang ze niet tóch doordrinken.”
4. Meer alcohol drinken in één keer is slechter
Inge van Balkom, oprichter FAS-poli: “Vaak wordt gedacht dat één glaasje wel kan. Maar wat is de definitie van één glaasje? Gaat het om één glas in de hele zwangerschap of één glas per dag? Dat zijn er wel zeven per week. En kun je die zeven glaasjes dan niet ook in één keer drinken, want dat is op papier gemiddeld nog steeds één glas per dag. Nee dus.”
5. Hoe vroeger je in de zwangerschap drinkt, hoe slechter.
Maar vooral hoe meer in één keer, hoe slechter. Inge van Balkom, oprichter FAS-poli: “Als je veel drinkt, doe je er lang over om de alcohol te verwerken. De snelheid waarmee de lever alcohol kan afbreken, is nu eenmaal beperkt. Hoe langer die alcohol in het lichaam van de zwangere vrouw zit, hoe langer haar kind daarmee in aanraking komt en hoe groter de schade die de alcohol kan aanrichten. Drink je op een gelegenheid vijf of meer glazen, dan is er sprake van binge-drinking. De alcoholpiek die daarbij optreedt, is voor een ontwikkelend kind ongelooflijk gevaarlijk.”
6. Niet alleen vrouwen met een alcoholverslaving krijgen kinderen met FAS.
Ook sociaal drinkende hoogopgeleide vrouwen lopen dat risico. Inge van Balkom, oprichter FAS-poli: “Uit onderzoeken onder verloskundigen in Nederland bleek dat alcoholgebruik tijdens de zwangerschap geen exclusief probleem is van lager opgeleiden. Integendeel, hoger opgeleiden bleken vaker door te drinken dan laag opgeleiden, oudere zwangeren dronken vaker dan jongere zwangeren, en vrouwen die voor hun zwangerschap al regelmatig alcohol dronken, bleken vaker door te drinken tijdens hun zwangerschap.”
7. FAS-kinderen hebben vaak last van emotie-, concentratie- en geheugenproblemen.
Dick Swaab, hersenonderzoeker: “In een enorm tempo ontwikkelen zich in de baarmoeder en de eerste jaren na de geboorte onze hersenen tot een netwerk van 100 miljard neuronen en 1000 maal 1000 miljard plaatsen waar zenuwcellen contact met elkaar maken. De zenuwcellen zijn verbonden door meer dan 100.000 kilometer zenuwvezels.
In dat enorm complexe netwerk worden onze karaktereigenschappen, talenten en beperkingen al voor een belangrijk deel vroeg in de ontwikkeling vastgelegd. Alcohol genomen door de moeder passeert de placenta en verstoort de vorming van dit netwerk, waardoor er bij het kind permanente stoornissen in de hersenfuncties kunnen ontstaan, zoals stoornissen in leren en geheugen en gedragsstoornissen.”
Lees ook: Waarom alcohol in die eerste prille weken van je zwangerschap dus wél uitmaakt.
