Nee, ik ben geen kindermishandelaar! (En de meeste andere ouders ook niet)
Als een kind mishandeld wordt door z’n ouders is het zaak zo snel mogelijk in te grijpen. Daarvoor is Veilig Thuis, waar je melding kunt maken van vermoedens van kindermishandeling. Maar hoe weet je zeker of iets mishandeling is, of dat er misschien iets anders aan de hand is? Gebleken is namelijk dat veel ouders onterecht aan de schandpaal genageld worden. En dat is, voor zowel ouders als kinderen, net zo goed traumatisch.
Vorige week kon je bij NPO 2 kijken naar de Zembla-reportage Verdachte ouders. Hierin was te zien dat de afgelopen jaren een aanzienlijk aantal ouders door Veilig Thuis, de landelijke organisatie voor melding voor en onderzoek naar kindermishandeling, beschuldigd zijn van Munchausen by proxy, tegenwoordig ook vaak aangeduid als Pediatric Condition Falsification (PCF). Dit is een ernstige vorm van kindermishandeling, waarbij ouders hun kind zelf ziek maken, of een ziektebeeld overdrijven of verergeren. Dit kan in het ergste geval fatale gevolgen hebben voor het kind. Het is dus zeer belangrijk dat in zo’n geval op tijd en adequaat wordt ingegrepen. Maar uit de reportage van Zembla en een andere onderzoeken naar dit fenomeen blijkt dat de meeste van die beschuldigingen bewezen onterecht waren. De schade die aangericht wordt door dit soort ongegronde meldingen en de gevolgen die dat voor gezinnen heeft, is echter groot. Heel groot. Kinderen worden ten onrechte uit huis geplaatst, ouders door de mangel gehaald door politie en justitie en in sommige gevallen zelfs na het bewijzen van hun onschuld nog jaren door Jeugdzorg onder curatele gesteld. Ouders en deskundigen luiden daarom nu de noodklok. Kindermishandeling moet aangepakt worden, maar zijn dit soort praktijken dat niet net zo goed?
LEES OOK: Onderzoek wijst uit: moeders zijn vermoeider dan vaders (en dat is onze eigen schuld).
Heksenjacht
Neem bijvoorbeeld het geval van baby Tibbe en zijn ouders, die in Zembla te zien zijn. Tibbe wordt te vroeg geboren en heeft een slechte start. Zijn darmen functioneren niet, waardoor hij geen voeding verdraagt en niet kan poepen. Daardoor groeit hij niet en krijgt hij een sonde, die zijn voeding direct in de bloedbaan brengt. De artsen staan voor een raadsel, niemand weet waarom Tibbes darmen niet werken. Dus valt hun oog op de ouders: zij zullen hem wel ziek maken. Als zijn voedingslijn dan ook nog breekt en Tibbe daardoor een ernstige infectie krijgt waardoor hij op de Intensive Care belandt is wat de artsen en Veilig Thuis betreft de cirkel rond: Tibbe wordt mishandeld door zijn ouders. Er wordt overgegaan tot ‘separatie’ (het scheiden van kind en ouders) en de voeding wordt zomaar met grote hoeveelheden opgehoogd. Tibbes darmen kunnen dat niet aan en op een dag blijkt er een stuk darm door zijn sonde mee naar buiten gekomen te zijn. Hij is in levensgevaar en moet met spoed geopereerd worden. Veilig Thuis is inmiddels een heksenjacht gestart naar de ouders van Tibbe, terwijl zij niets gedaan hebben. De voedingslijn is gebroken door een verpleegkundige, maar die informatie wordt zorgvuldig uit alle rapporten weggehouden. Inmiddels is Tibbe weer thuis, maar ondanks dat alle claims tegen zijn ouders onterecht zijn bevonden laat Veilig Thuis het gezin niet meer rust. Iedere drie maanden worden Tibbes artsen ondervraagd en iedere stap van de ouders wordt scherp in de gaten gehouden. Het is een traumatische ervaring voor het gezin, die littekens heeft nagelaten die nooit meer zullen verdwijnen. En ze zijn niet de enigen die iets dergelijks hebben meegemaakt. Ik kan er uit eigen ervaring over meepraten.
Camera’s in de ziekenhuiskamer
Mijn oudste dochter heeft een soortgelijk verhaal als Tibbe. Ook zij werd geboren met een darmprobleem. Ze kon niet poepen, verdroeg haar voeding niet, viel steeds meer af en hield op een gegeven moment op met eten. Ze werd opgenomen in het ziekenhuis, maar daar gebeurde niets. De artsen geloofden ons niet. Het buikje van onze dochter was opgeblazen als een ballon en ze schreeuwde van de pijn, maar onderzoek werd geweigerd. In plaats daarvan moesten we haar vast voedsel gaan geven en werden we ‘geobserveerd’. Wat inhield dat er camera’s in onze ziekenhuiskamer werden opgehangen om te zien hoe wij met onze baby omgingen. We werden naar maatschappelijk werkers en psychologen gestuurd die moesten onderzoeken of wij wel normale mensen waren. Allemaal concludeerden die hetzelfde: er was niets mis met ons en ook niet met de band die wij hadden met ons kind. Verpleegkundigen legden soms hun arm om mijn schouders en zeiden dat ook zij zagen dat ons meisje heel erg ziek was en dat ze dat ook tegen de artsen hadden gezegd. Maar dat die zich daar niets van aantrokken. Het was een afschuwelijke tijd. We voelden ons gekleineerd, bekeken en tegelijkertijd niet gezien. En we werden er onzeker van. Lag het dan inderdaad misschien aan ons dat het met ons kind niet goed ging? Waren wij echt slechte ouders? Uiteindelijk bleek ons kind een enorme bal versteende ontlasting in haar darm te hebben zitten, waardoor ze bezig was zichzelf van binnenuit te vergiftigen en was daarmee onze naam gezuiverd. Inmiddels weten we dat haar klachten veroorzaakt worden door een chronische aandoening en staat ze onder behandeling en controle van een peloton artsen. En geloof me, dat is al erg genoeg, zonder dat je ook nog als potentiële kindermishandelaar wordt weggezet.
Misdadigers in één oogopslag
Het zijn niet alleen ouders van dit soort kinderen die zomaar opeens te boek komen te staan als mishandelaars. Onlangs hoorde ik een verhaal van een moeder die op straat probeerde haar zoon op de fiets te krijgen. Het kind verzette zich hevig en agressief en het was dus nogal een worsteling. Een worsteling, waar een voorbijganger getuige van was en daarom een melding maakte. Wat deze vrouw niet wist was dat het kind een geestelijk gehandicapte jongen was met hevige agressieve gedragsproblematiek en dat de situatie die zij dacht waar te nemen juist een heel andere was: de moeder moest zichzelf beschermen tegen de klappen van haar kind en niet andersom. Uiteindelijk werd de moeder gevrijwaard van de beschuldiging, maar dat ging niet zonder slag of stoot. Want: schuldig tot het tegendeel is bewezen. Dat is de maatschappelijke tendens van tegenwoordig. We leven in een uiterst veroordelende samenleving, zeker op het gebied van ouderschap. We denken te weten wat er achter andermans deur aan de hand is zonder dat we elkaar überhaupt ooit gesproken hebben. En we hebben er een mening over. Hoe vaak ik niet in het openbaar door wildvreemde mensen ben aangesproken over hoe ik met mijn autistische zoon omga is verbazend. En ook via dit platform, door mijn schrijven, krijg ik met grote regelmaat van mensen die mij en mijn kinderen helemaal niet kennen te horen dat ik overduidelijk een slechte moeder ben. Dat ik uit de ouderlijke macht ontzet zou moeten worden omdat ik mijn kinderen geweld aan doe, is het niet lichamelijk, dan in ieder geval wel op emotioneel gebied. Op z’n minst opmerkelijke uitspraken van mensen die mij en mijn kinderen nog nooit ontmoet hebben. Maar iedereen weet het beter, zonder dat ze weten wat er aan de hand is. Zonder dat ze een flauw benul hebben van waarom wij, en andere ouders, opvoeden zoals we dat doen. Zonder dat ze de moeite nemen naar ons toe te komen en een vraag te stellen, zodat wij ze kunnen uitleggen dat onze aanpak op recept van verscheidene kinderpsychiaters is. Nee, in plaats daarvan maken ze van ons in één oogopslag misdadigers. Want helpen, vragen, verder kijken dan onze neuzen lang zijn, daar doen we niet meer aan.
Door alle jaren die ik inmiddels meedraai op de molen van de Nederlandse zorg,- en hulpverlening heb ik een hoop gezinnen zoals het mijne leren kennen. En heb ik helaas ook gezien hoe ontzettend veel leed een onterecht of slecht vormgegeven traject bij Jeugdzorg kan veroorzaken. Het idee dat leeft is dat het in dit land allemaal zo goed geregeld is, maar wie diep wegzakt in de trechter van de hulpverlening weet dat dat heel vaak niet zo is. Dat er bijzonder slecht geluisterd wordt naar ouders, niet écht gekeken wordt naar kinderen en hun problemen en dat je heel vaak geen poot hebt om op te staan. En de schade die dat veroorzaakt is vaak niet te overzien.
Niet geholpen, maar beschuldigd
Kindermishandeling is verschrikkelijk en als je een vermoeden hebt, dan kun, mág, je dat uiteraard niet negeren. Want kinderen hebben onze bescherming nodig. Maar, zorg dat je flink zeker bent van je zaak, want zoals verscheidene professionals ook zeggen: we zijn doorgeslagen in de vingertjeswijzen-cultuur. Er wordt geroepen: meld alles, schroom niet, gewoon doorgeven kan geen kwaad. Maar dat kan het wel. Een melding zet iets in gang en als die melding onterecht is, maak je daarmee een gezin kapot. Ik kon de Zembla reportage bijna niet bekijken, omdat het bij mij zó veel oud zeer oprakelde. Omdat het terugbracht hoe wanhopig en gekleineerd ik me destijds heb gevoeld en hoe oneerlijk het was dat we ipv geholpen te worden, beschuldigd werden van iets dat we helemaal niet hadden gedaan. Hoe we, naast onze zorgen over de gezondheid (en op sommige momenten zelfs het leven) van onze dochter, ons opeens ook zorgen moesten gaan maken over ons ouderschap en of dat niet van ons afgepakt zou worden. Dat doet wat met je, je vergeet zoiets nooit meer. Nog steeds ben ik, iedere keer als we naar het ziekenhuis moeten, bang dat ze ons weer met argusogen zullen bekijken, nog steeds heb ik moeite met het vertrouwen van de mensen die ons moeten helpen, omdat we juist door hen zo ontzettend in de steek gelaten zijn. Het heeft me tot een ander mens gemaakt, bepaalde dingen van mij afgepakt. En daar ben ik nog iedere dag verdrietig om.
Niets is wat het lijkt
Kinderen zijn van onschatbare waarde, ze verdienen het allerbeste en absolute veiligheid. Dus laten we met z’n allen zorgen dat dat altijd gewaarborgd blijft. Maar laten we elkaar ook eens wat vaker en wat langer echt in de ogen kijken en ons realiseren dat bijna niets ooit echt is wat het lijkt. En dat snelle conclusies trekken dus niet de beste manier is om een gezin te helpen. Dat je mensen beter eerst de hand kunt reiken ipv ze figuurlijk in hun gezicht te slaan. Omdat, zoals we allemaal wel weten, het ouderschap ons voor allerlei onvoorziene situaties stelt, je niet weet waar iemand doorheen gaat en waarom totdat je zelf in die schoenen hebt gestaan, en kinderen allemaal hun eigen unieke gebruiksaanwijzing hebben. Die eigenlijk alleen de ouders kennen. Omdat we allemaal weleens en plein public een gillend kind in de houdgreep mee naar huis hebben moeten nemen, of onze stem hebben moeten verheffen en er daarom voor de buitenwereld misschien uitzagen als een stelletje ontaarde ouders. Maar what you see, is echt niet altijd what you get. En zie je iets wat je niet bevalt, praat er dan eens over met die ouders. Want de meeste ouders zijn gewoon mensen die heel veel van hun kinderen houden, maar die af en toe een moeilijke dag hebben. Net als jij dus eigenlijk. Is dat even toevallig.
De reportage van Zembla kun je terugzien op de website van NPO 2: Verdachte Ouders.
LEES OOK: Ben je pas een goede moeder als je jezelf volledig opoffert? Renée vindt het belachelijk.
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
