Opzitten en pootjes geven: haalt Nederland kinderen en ouders door de mangel?
Op Radio 1 kun je luisteren naar de serie Opgejaagd van de Zweedse Jennifer Petterson, die met haar man en twee kinderen in Nederland woont, maar overweegt om terug te gaan naar Zweden. Want het Nederlandse opvang,- en schoolsysteem deugt niet, vindt zij.
De afgelopen tijd is er veel te doen geweest over de falende emancipatie van de Nederlandse vrouw. We bungelen tragisch onderaan de gelijkheidsladder t.o.v. andere Westerse landen en dat komt grotendeels doordat vrouwen in Nederland zo weinig werken. Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en de overheid bekritiseerden de deeltijdhouding van de Nederlandse vrouw. Want, de voorzieningen voor gezinnen zijn hier toch goed, dus waarom werken we dan zo weinig? Maar volgens Jennifer Petterson, moeder van twee dochters, valt dat nogal tegen. Als Zweedse van origine hekelt ze de manier waarop wij de kinderopvang en het onderwijs in ons land hebben vormgegeven. Die vindt ze gezinsonvriendelijk en bovendien te prestatiegericht voor jonge kinderen. Want het Nederlandse gezin wordt constant opgejaagd.
Lees ook: Fulltime werken en een gezin. Hoe dan? Nou, zo dus!
In Zweden werken de vrouwen massaal fulltime. Niet omdat ze een groter arbeidsethos of meer ambitie hebben, maar omdat ze weten dat ze kunnen vertrouwen op het opvang,- en schoolsysteem, zegt Petterson. Haar eigen ervaringen met het Nederlandse systeem zijn slecht. Vrijwel geen ouderschapsverlof, teveel kinderen op te weinig leidsters, geen educatieve activiteiten op de kinderdagverblijven, te volle klassen met te strenge juffen, op scholen die gericht zijn op de cijfers i.p.v. op de kinderen. Geen situaties die in het voordeel van het kind of de ouders werken. “Zweedse moeders voelen zich nooit schuldig omdat ze hun kind naar de crèche brengen,” vertelt Petterson. Nederlandse moeders daarentegen voelen wroeging als ze hun kind ‘s ochtends op de opvang achterlaten, omdat ze twijfelen of het wel goed voor hem is om daar te zitten. Hun kind vijf dagen wegbrengen is daarom voor velen geen optie. Het schuldgevoel en de angst dat ze hun kind daarmee geweld aandoen zijn te groot.
Daarnaast worden kinderen in Nederland teveel gedrild op school, aldus Petterson. Ze moeten constant stilzitten, wachten en hun mond houden. De nadruk van het onderwijs ligt voornamelijk op werken en presteren en daar zijn veel jonge kinderen nog helemaal niet aan toe. Zweedse kinderen hoeven geen ‘targets’ te halen ten faveure van de school, de prioriteit ligt bij hun welzijn en sociale ontwikkeling. Zweedse ouders worden niet ingezet als wat Petterson omschrijft als ‘onbetaalde krachten van de overheid’ om allerlei klusjes op school te doen en waartoe veel ouders (en vooral moeders) in Nederland zich vaak gedwongen voelen. En hoewel Zweedse kinderen t.o.v. hun Nederlandse leeftijdsgenootjes vaak een achterstand hebben, is daar als ze eenmaal volwassen zijn eigenlijk niks meer van te merken. Doordat alle moeders met een gerust hart vijf dagen per week werken, floreert de Zweedse economie, terwijl de Nederlandse daar magertjes bij afsteekt. Dus haar kinderen opvoeden in Nederland, Petterson weet het zo net nog niet.
Niets meer missen?
Meld je aan voor onze wekelijkse nieuwsbrief!
Wat denk jij, heeft Petterson gelijk? Wat mij betreft heeft ze zeker een punt, maar ik blijf dit een ingewikkeld vraagstuk vinden. Natuurlijk is het waar dat er een flinke slag te slaan is op het gebied van ouderschapsverlof en zou het heel wat voor de emancipatie doen als zowel moeders als vaders de mogelijkheid hebben om na de geboorte de zorg naar eigen inzicht en situatie te verdelen. De klassen op Nederlandse scholen zijn inderdaad vol en die CITO-toetsen voor kleuters mogen ze wat mij betreft afschaffen. Maar Petterson schuift het Nederlandse systeem wel heel erg de zwarte piet toe zonder ook het aandeel van de Nederlandse méns in ogenschouw te nemen. Wat ze lijkt te vergeten is de typisch Nederlandse, Calvinistische, het-gezin-is-de-hoeksteen-van-de-samenleving mentaliteit, die diep is ingebed in onze maatschappij. Ik heb namelijk nog nooit een moeder horen zeggen dat ze geen vijf dagen werkt omdat ze bang is dat haar kind op de opvang in praktische zin niet goed af is, of omdat ze er te weinig educatieve spelletjes doen. Nee, de reden is altijd dat ze van mening is dat je ‘geen kinderen neemt om ze door iemand anders te laten opvoeden’. En dat beide ouders werken vinden we veelal gewoon ‘niet nodig’, of zelfs ronduit slecht. De Nederlandse moeder gaat, even gechargeerd natuurlijk, liever luizen pluizen en knutselen op school, terwijl papa het gewoon wel prima vindt om fulltime op kantoor te zitten.
En wat betreft dat presteren, ik vind dat wel meevallen. Van mij mogen we die kinderen best wat harder pushen. Zeker in de huidige tijd is de tendens steeds meer dat kinderen vooral niks moeten, maar zoveel mogelijk vrij gelaten moeten worden. We hechten enorm veel waarde aan hun emotionele ontwikkeling en raken steeds meer wars van de ‘opzitten en pootjes geven’ tradities van vroeger. Toegegeven, al dat getoets en die leerlingvolgsystemen hoeven van mij ook niet, maar dat is volgens mij eerder doorgeslagen bureaucratie dan prestatiedwang. Ik zie bij mijn eigen kinderen in ieder geval vaker dat ze zich op school vervelen, dan dat er op academisch niveau teveel van hen gevraagd wordt. En nou hoeven ze van mij echt niet constant met hun neus in de boeken te zitten, maar soms denk ik weleens dat een beetje meer werken en een beetje minder spelen, een beetje meer strengheid en discipline, juist wel goed zou zijn.
Ik ben het met Petterson eens dat Nederland geen ideaal land is om kinderen in op te voeden en dat er veel verandering nodig is in hoe we het hier geregeld hebben voor gezinnen. Maar de reden daarvan is wat mij betreft complexer dan alleen het systeem an sich. Het ligt voor een aanzienlijk deel ook aan de Nederlanders zelf. Zolang wij onze eigen mentaliteit niet veranderen zal ook het systeem blijven zoals het is. Want een slecht regime heeft altijd opstandelingen nodig, het valt nooit uit zichzelf. Of we gaan gewoon allemaal naar Zweden. Maar dan moeten we ook ophouden met ons typisch Nederlands zeiken over de belastingen. Want al die melk en honing in het hoge noorden komt wel uit de staatskas. Dat wordt dus wel bekostigd van ‘onze belastingcenten’, om maar even een bij uitstek Nederlandse uitspraak te gebruiken. Ons bin zunig tenslotte. Maar ja, dan wordt het wel heel lastig om al dat ouderschapsverlof en die educatief verantwoorde kinderopvang met al die universitair geschoolde leidsters te bekostigen.
Lees ook: Ja, ik ben moeder. Maar dat is niet mijn grootste ambitie.
Jennifer Pettersons serie ‘Opgejaagd’ kun je horen op Radio 1 en is ook als podcast te beluisteren.
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
