Een gezin is niet per se leuk (en daarom zijn zoveel ouders ongelukkig)
Het gezin is de hoeksteen van de samenleving, de heilige graal in het leven. Althans, zo hoort dat te voelen, vinden we. De realiteit is echter dat veel ouders met hun ziel onder hun arm lopen. Want we houden van onze kinderen, maar dat gezinsleven, daar worden we echt niet per se gelukkig van.
Een tijdje geleden keek ik NPO 2 kijken naar de documentaire Verlaten waarin vijf mensen vertelden over de breuk met hun partner. Eén van de geïnterviewden was columnist Suzanne Rethans, die haar gezin met drie kinderen verliet omdat ze verliefd werd op een andere man. Het gezinsleven verstikte haar, vertelt ze in Verlaten, ze raakte zichzelf helemaal kwijt en zij en haar man veranderden van geliefden, van partners, in managers van de BV Gezin. En het gezinsleven, “dat is niet per se leuk” aldus Rethans. Zoals te verwachten viel kon ze niet op veel sympathie rekenen. Want wat voor egoïstische, ontaarde moeder laat nou haar gezin in de steek voor een ordinaire verliefdheid? Criticasters gingen op social media zelfs zo ver om haar ‘psychotisch’ te noemen. Maar ik zat naar haar te kijken en voelde eigenlijk alleen maar bewondering. Bewondering voor haar ontwapenende eerlijkheid. Omdat ze, ten overstaan van iedereen, durfde uit te spreken wat zovelen van ons voelen: dat dat oh zo verheerlijkte gezin zo heerlijk eigenlijk helemaal niet is. Althans, zeker niet altijd.
Lees ook: Ode aan de mevrouw die me te hulp schoot in de supermarkt.
Ik ben inmiddels 36 jaar, ruim zeven jaar moeder en iedereen in mijn omgeving heeft ook al een aantal jaar een gezin. Wat me al een tijdje opvalt is hoeveel mensen er stiekem ongelukkig zijn. Vriendinnen vertellen over de gespannen verhouding die ze hebben met hun mannen, de irritaties over de zorgverdeling, de nimmer aflatende drukte die jonge kinderen met zich meebrengen, dat er niet meer gesekst wordt en dat ze zich niet gezien en niet gehoord voelen. Het ene na het andere huwelijk wordt geteisterd door affaires en er gaan mensen uit elkaar. Allemaal geven ze dezelfde reden: ik was ongelukkig, ik was nog maar een schim van mezelf, ik was op, mijn leven voelde niet meer van mij. Waarom? Omdat al deze mensen werden opgeslokt door hun gezin. Het gezin waar ze, natuurlijk, ontzettend blij mee en trots op zijn, maar wat ook heel wat eist van een mens en van een relatie. Dat is namelijk gewoon zo, ik denk dat we dat allemaal kunnen beamen. Maar het idee dat het gezinsleven ons altijd en per definitie moet vervullen met geluk, ons bestaan compleet maakt, is zo diep in onze maatschappij ingebed, dat we ons schamen en het heel vaak voor onszelf ontkennen als we dat niet zo voelen. Wat doodzonde is, want gedeelde smart, is halve smart. En je kunt een probleem pas oplossen als je durft toe te geven dat het er is.
Hoewel ik mijn gezin niet heb verlaten voor een verliefdheid, herkende ik mezelf in het verhaal van Suzanne Rethans. Want een aantal jaar geleden was ik haar. Die uitgewrongen, vermoeide vrouw, die op een dag wakker werd en zich afvroeg wat er in godsvredesnaam met haar leven gebeurd was. Die alleen nog maar aan het zorgen was voor anderen, terwijl er niemand was die voor haar zorgde. Die naar haar man keek en steeds vaker dacht: wie is die vent eigenlijk? Wie ben ik? En wat doen wij met elkaar? Wij waren de eersten uit onze omgeving die uit elkaar gingen en onze breuk zorgde voor veel veroordeling en onbegrip. Want, die heilige graal, die hadden we verloochend door uit te komen voor de gevoelens die we hadden en dat was voor veel mensen een nogal pijnlijke confrontatie met zichzelf en hun eigen situatie. Nu, een aantal jaar later, zijn er meerdere andere stellen uit elkaar. Niet om andere, of meer valide redenen dan wij, maar gewoon om precies dezelfde reden: het gezin heeft ze genekt.
Ik wil niet pleiten voor uit elkaar gaan als je een gezin hebt, zeker niet zelfs. Want het is verschrikkelijk. Het verscheurt iedereen in zo’n gezin en het duurt een hele tijd voor je daar weer een beetje van bekomen bent. Ik zou dus zelfs willen zeggen: ouders, blijf alsjeblieft bij elkaar. Als het slecht gaat, probeer er dan alles aan te doen om het weer goed te krijgen. Je wilt je gezin niet uit elkaar rukken, echt niet, geloof me maar. Ik kan uit eigen ervaring zeggen dat het de hel is. Dus probeer het koste wat het kost te voorkomen. Maar: laten we er nou gewoon eens wat eerlijker over zijn. Over dat het gezinsleven zwaar is. En simpelweg: niet per se leuk dus. Want dat is niet verkeerd om toe te geven, het is niet egoïstisch, het is gewoon de waarheid. Was het verstandig van Suzanne Rethans om haar verliefdheid achterna te rennen, haar gezin op te breken voor iets wat slechts vier jaar later ook niet bleek te werken? Nee, waarschijnlijk niet. Maar het is wel begrijpelijk en laten we ons nou niet roomser voordoen dan de Paus. Want je wilt niet weten achter hoeveel voordeuren ouders met precies dezelfde gevoelens zitten en daar doodongelukkig van worden omdat ze ze niet durven uitspreken. En juist het taboe op die gevoelens zorgt ervoor dat het probleem zichzelf in stand houdt. Er uiteindelijk zoveel gezinnen uit elkaar vallen, of partners samen blijven leven in een soort permanente Koude Oorlog. En wie wordt daar gelukkig van? Helemaal niemand dus. Zeker de kinderen niet. En laten we wel wezen: dat is toch het hetgeen alle ouders het liefste willen, dat de kinderen gelukkig zijn.
De gezinssituatie waarin ik mij ooit bevond en de scheiding die daar het gevolg van was betreur ik nog altijd zeer. Echter, het heeft mij wel geleerd mijn eigen gevoelens te onderkennen en te accepteren. Het heeft me geleerd dat de liefde die ik voor mijn kinderen voel en de enorme dankbaarheid dat ik ze heb mogen krijgen kunnen bestaan naast gevoelens van frustratie, vertwijfeling en soms boosheid over wat het hebben van een gezin met je leven doet. Omdat niks zwart of wit is, maar een heleboel verschillende tinten grijs. En dat dat oke is en vooral ook: normaal en niks om je voor te schamen. Dat besef heeft ervoor gezorgd dat ik in mijn tweede huwelijk niet stilletjes verzuip in het gezinsleven. Dat mijn man en ik met elkaar praten over wat we voelen, wat er goed gaat en wat soms minder. Zodat we er op tijd bij zijn en niet pas wakker worden als het al te laat is en we elkaar al kwijt zijn. Met als resultaat dat ik me nooit meer voel zoals destijds. Mijn gezinsleven geeft mij nu daadwerkelijk die geluksgevoelens die we vinden dat alle ouders zouden moeten voelen, gewoon omdat ik niet meer zo krampachtig van mezelf eis dat dat gezin mij altijd helemaal moet vervullen.
Het gezinsleven is inderdaad niet per se leuk. Het is vaak heel druk en vermoeiend en een aaneenschakeling van taken die helemaal niemand graag wil doen. En dat hoeven we niet onder stoelen of banken te steken. Want dat is niet slecht en het maakt je ook geen slechte ouder. Dus laten we die mythe van het gezinsleven als ultiem geluk nou eens doorbreken. Want we weten allemaal dat luchtkastelen niet bestaan. Dus misschien dat als we ophouden met ze te bouwen, we uiteindelijk ons happily ever after dan wél krijgen.
Lees ook: Hoe jarenlang gebroken nachten mij een slaaptrauma bezorgde.
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
