“Mama, ben ik wel een mooi meisje?” (En hoe snel onze dochters daarmee bezig zijn)
Vrouwen en meisjes worden helaas nog steeds grotendeels beoordeeld op hun uiterlijk. Niet voor niets krijgt maar liefst 40 procent van de tienermeiden te kampen met eetproblemen, omdat ze denken dat ze dunner zouden moeten zijn. Maar het begint veel eerder dan de puberteit. Het begint al in de kleuterklas.
Mijn 4-jarige dochter zat laatst aan tafel met haar kleurboek. Ik zat op de bank een boek te lezen toen ze, heel achteloos, opeens aan mij vroeg: “Mama, ben ik eigenlijk wel een mooi meisje?” Verbaasd keek ik op van mijn boek en in haar blauwe oogjes. Haar blonde hoofd een beetje schuin, de vraagtekens op haar gezicht. Ik vond haar prachtig, toen en nu en altijd. Wat mij betreft is ze het mooiste meisje van de wereld. Niet vanwege die blonde haartjes en die hemelsblauwe ogen, maar gewoon, omdat ze is wie ze is. Ongeacht haar uiterlijk. Dus wat zeg je dan, tegen een kleutermeisje met die vraag? Want het feitelijke antwoord doet er wat mij betreft gewoon niet toe. Wat ik een veel belangrijker vraagstuk vind is: hoe kan het dat je 4 jaar bent en je druk maakt om je uiterlijk? In wat voor wereld leef je dan als kleuter?
Lees ook: Waarom alle moeder feministen (zouden moeten) zijn.
In een wereld waarin vrouwen nog altijd voornamelijk lustobjecten zijn. Een andere conclusie kan ik helaas niet trekken. En dat verstoorde beeld zit er bij kleine meisjes al heel vroeg in. Maar hoe kan het ook eigenlijk anders, als dat het enige is dat ze zien en dat ze horen? Want dat is zo. Niet van jou en niet van mij natuurlijk, maar onze stemmen klinken helaas minder luid dan de bassende bariton van de seksistische maatschappij waarin onze dochters opgroeien. De stem die zegt dat een ‘mooi meisje’ zijn belangrijker is dan een slim meisje, of een aardig meisje. Die hen influistert dat hun gezichtjes belangrijker zijn dan hun hartjes en, als ze wat ouder worden, hun lichamen belangrijker dan hun geest. Die ervoor zorgt dat kleine kleutermeisjes banger zijn voor de spiegel dan voor de monsters onder hun bedjes. Wat dieptriest is, want die monsters kan mama wel verjagen, maar dat spiegelbeeld blijft je altijd achtervolgen.
Sinds een aantal maanden zit mijn dochter op de basisschool. En ineens maakt ze zich druk om hoe ze eruit ziet. Zegt ze dingen als “Ik moet er wel mooi uitzien, mama” en staat ze soms in de woonkamer poses aan te nemen die me doen denken aan Doutzen Kroes in een Victoria’s Secret show. Ik ben er eigenlijk wel een beetje door geschokt. Mijn kind is 4, geen 14, en nu al heeft ze blijkbaar het idee dat het voornamelijk belangrijk is hoe ze eruit ziet. Niet dat ik van mening ben dat dat er bijzonder veel toe zou moeten doen als je wel 14 bent, maar dan zou ik het nog een beetje kunnen begrijpen, omdat iedereen in de puberteit zich nou eenmaal heel bewust wordt van zichzelf en daar weleens aan twijfelt. Het feit echter, dat een piepklein meisje haar waarde al ontleent aan of ze naar de geldende norm wel mooi is (en trouwens, wat is mooi dan eigenlijk?) illustreert voor mij dat we in deze samenleving op het gebied van emancipatie nog niet bijster ver gekomen zijn.
Hoe leer ik mijn dochter, als moeder, als vrouw, dat het niet belangrijk is of ze mooi is? En, misschien nog wel van grotere importantie, dat schoonheid subjectief is en niet per definitie wat je ziet op televisie, in de bladen en op de billboards in het winkelcentrum? Dat het gaat om wie ze ís, niet om hoe ze eruit ziet? Mijn dochter ziet ook mij elke dag mijn best doen op mijn uiterlijk. Hoe ik mijn wimpers langer maak met mascara, hoe ik mijn borsten groter laat lijken met een push-up beha, hoe ik bladen lees waar afgetrainde, opgepompte en gephotoshopte vrouwen in staan. Hoe hypocriet is het dan om vervolgens het uiterlijk te hekelen? En vooral: hoe geloofwaardig ben ik dan? Mijn dochter ziet hoe ik dagelijks mijn best doe om mooi te zijn, en hoe was het ook alweer met voorbeeld? Precies, dat doet volgen. Of het nou goed, of slecht voorbeeld is.
Dat polijsten van mezelf, doe ik dat voor mezelf of voor de rest van de wereld? Eigenlijk weet ik dat niet meer zo goed. Ik ben het zo gewend, het hoort erbij en ik geloof niet dat ik me er heel erg slecht over voel, of zonder make-up niet meer de straat op durf. Maar ik denk wel dat ook ik tot op zekere hoogte geïndoctrineerd ben door het maatschappelijk schoonheidsideaal en het ergens toch wel belangrijk vind dat ik mooi ben. Of in ieder geval: niet lelijk. Intellect, karakter, kracht, het is allemaal leuk en aardig, maar een mooi snoetje en een lekker lijf is pas wat een vrouw een vrouw maakt. Het is de kracht van indoctrinatie en je bent gehersenspoeld voor je het weet. En voor je goed en wel je eigen veters kunt strikken blijkbaar.
Zolang we vrouwen blijven waarderen bij de gratie van hun uiterlijk zullen pubers zich blijven uithongeren voor het perfecte lijf. Zullen ze zichzelf halfnaakt, in compromitterende poses op social media gooien, in de hoop gewaardeerd te worden. Zullen 14-jarige meisjes dingen doen waar ze misschien zelf niet helemaal achter staan, of waar ze later spijt van krijgen, alleen maar omdat ze denken dat ze op die manier leuk gevonden worden, dat het zo hoort. En zullen 4-jarigen al niet meer blij worden van hun eigen spiegelbeeld. Als schoonheid dan toch zo’n ding is, vraag ik me wel af waarom we blijkbaar nog steeds geen issue maken van zo’n lelijke moraal.
Ondanks dat ook ik niet ongevoelig ben voor het schoonheidsideaal, hoop ik dat ik mijn dochter toch mee zal kunnen geven dat het voornamelijk draait om haar binnenkant, ipv om haar buitenkant. Dat ik haar kan leren dat ze inderdaad een heel mooi meisje is, omdat ze een heel mooi méns is. Beauty is nog altijd in the eye of the beholder. Dus als ze later in de spiegel kijkt, hoop ik dat ze ziet wat ik zie. Want oh, wat is ze mooi.
Lees ook: Help, mijn dochter heeft een Tokkie-smaak (en dost zich uit met glitters en veren).
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
