Straf je kinderen niet meer. Maar beloon ze ook niet
Onvoorwaardelijk ouderschap: dat is waar opvoedingswetenschapper Alfie Kohn voor pleit. Niet dingen gedaan krijgen door belonen of straffen, maar samenwerken. Dat is de kern van onvoorwaardelijk ouderschap. Hang deze 9 regels aan de koelkast, ze zijn een heel mooie leidraad – maar in het spitsuur blijf ik gewoon blijven belonen hoor!
“Het gevoel dat je van je kind houdt, ook al ben je niet echt enthousiast over zijn of haar gedrag op dat moment – dat moet je altijd proberen uit te stralen.”
Elke dag hebben we dezelfde strijd: Felix is al 8 maar het kost verschrikkelijk veel moeite hem zichzelf aan te laten kleden. Ik snap het wel, hij vindt het lekker om recht uit bed nog even zijn pyjama aan te houden, net als in het weekeinde, nog even met zijn knuffel aan tafel een boterhammetje eten.
Maar 5 van de 7 dagen is het geen weekeinde, en hebben we haast. Hij slaapt tot na half acht, dus zodra hij wakker is, moeten we tempo maken. En dat gaat hem niet goed af.
Dus sinds een paar weken hebben we nieuwe regel: als hij zich elke doordeweekse dag zelf aankleed, meteen uit bed, verdubbel ik op zaterdag zijn zakgeld. De eerste week ging het goed, daarna kwam de klad erin. En nu hebben we weer elke dag strijd.
Volgens opvoedgoeroe Alfie Kohn doe ik het allemaal verkeerd. Hij schreef 13 boeken over opvoeding en kwam in 2005 met de term Unconditional Parenting. Nu is er een nieuw boek uit waarin hij die methode verder onderzoekt. Hij zegt al jaren dat belonen misschien op korte termijn wel werkt, maar op lange termijn het zelfvertrouwen van de kinderen ondermijnt. Met belonen geven we kinderen namelijk de boodschap dat onze ouderliefde aan voorwaarden is gebonden, dat ze onze liefde moeten verdienen door eerst iets moeten doen waar we blij van worden.
Straffen noemt Kohn een vorm van emotionele chantage, las ik dit weekeinde in weekblad Knack: ‘Als je je niet gedraagt zoals ik wil, onthoud ik je mijn liefde.’ Beloningen en complimenten zijn ‘de keerzijde van dezelfde medaille’, een soort van omkooppogingen door de ouders: ‘Dit schouderklopje krijg je enkel van me als je door mijn hoepel springt.’ Het is een kleine stap, zegt Kohn, van ‘mama houdt enkel van me als ik braaf en rustig ben en goed presteer op school‘ naar ‘ik tel enkel mee in de samenleving als ik aan de verwachtingen van anderen voldoe’.
Alfie Kohn pleit daarom ook voor ‘onvoorwaardelijk ouderschap’, wat inhoudt ‘dat je je kind liefhebt en aanvaardt om wie het is en niet om wat het doet’, aldus Kohn. Het betekent dat je je kind serieus neemt als individu en steeds op zoek gaat naar ‘wat er achter het gedrag zit’: waarom heeft het een woedeaanval, waarom is het verdrietig, waarom wil het zijn groenten niet opeten of niet naar bed? In onvoorwaardelijk ouderschap laat je opvoedsituaties niet verworden tot een machtsstrijd met een winnaar en een verliezer, maar zoek je samen naar oplossingen en alternatieven.
Ik moet zeggen: daar zit wat in. Maar hoe kan ik dan in godsnaam zoiets eenvoudigs als je zelf aankleden voor elkaar krijgen? En ik heb nog wel een hele wenslijst van dingen die gedaan zou willen krijgen van kinderen. Toch zit er een heel mooie gedachte achter en wil ik er iets van meenemen in de opvoeding.
Dit is hoe het werkt:
1. Heroverweeg je verzoek
Soms als kinderen niet doen wat we van ze vragen ligt het probleem niet bij hen maar maar bij wat we van ze van ze vragen.
2. Zet jullie relatie bovenaan
Wat belangrijker is dan de dagelijkse details, is de band die we met elkaar hebben, het vertrouwen dat we in elkaar hebben. Geef voorrang aan dat gevoel.
3. Probeer je voor te stellen hoe het voor het kind is
Ouders die zich regelmatig inleven in het perspectief van hun kind zijn beter geïnformeerd, zachtaardiger én ze worden een rolmodel van hoe je je inleeft in anderen.
4. Wees authentiek
Je kind heeft een mens nodig – die fouten maakt, die kwetsbaar is en liefdevol – meer dan iemand die een perfecte en consequente opvoeding nastreeft.
5. Praat minder, stel meer vragen
Luister naar je kind als hij of zij iets niet wil doen.
6. Probeer eens ‘ja’ te zeggen
We hebben de neiging om steeds maar nee te zeggen: nee je mag niet in je pyjama aan het ontbijt zitten Maar wat als je nou eens ja zegt? Misschien komt de oplossing dan wel uit die hoek.
7. Wees niet rigide
Voorspelbaarheid kun je ook overdrijven. As je steeds tegen iets aan blijft lopen waarvoor gestraft moet worden, ga het dan eens bekijken als een probleem dat je samen moet oplossen.
8. Geef kinderen meer te zeggen over hun leven
Kinderen kunnen leren goede beslissingen te nemen, door ze beslissingen te laten nemen. Als jij het ze nu niet leert, wie moet het dan doen?
9. Houd onvoorwaardelijk van ze
Kinderen moeten weten dat we van ze houden om wie ze zij, niet om wat ze doen. Straffen en time outs communiceren dat ze onze liefde moeten verdienen – en dat is precies het tegenovergestelde van liefde.
Hm. Ik vind het heel mooi, deze regels. Ik voel me zelfs een beetje schuldig nu. Al die keren dat ik boos werd, en strafte, of beloonde. Ik snap nu hel goed wat Kohn bedoelt, maar het is net als met een voornemen als ‘ik ga elke dag hardlopen’ – je houdt het toch niet vol!
Toch hang ik ze een tijdje op de koelkast. Doordeweeks beloon ik gewoon nog even, in het weekend werk ik wel aan de échte liefde en wie weet sijpelt er iets van deze regels door in mijn dagelijkse routine.
Meer lezen over straffen? Lees dan hier mijn eigen huis-tuin-en-keukenmethode.
Foto: iStock
