Jongste, middelste of oudste van het gezin? Dit zegt de plek in het gezin over je kind

We weten dat we bij kind nummer één totaal obsessed zijn. Bij nummer twee nemen we niet eens meer de moeite de foto’s in een apart boekje te zetten en nummer drie… Ach, die redt zich wel. Welke invloed heeft dat patroon op de ontwikkeling van het kind? Onze pedagoog vertelt.

Het maakt nogal uit. Of je de oudste, middelste of jongste spruit in het gezin bent. De eersten zijn de verantwoordelijken: voor hun ouders geluk en broertjes en zusjes die misschien nog komen gaan. Ze nemen al snel letterlijk de hele wereld op hun schouders. Wist je dat het merendeel van de Amerikaanse presidenten thuis het oudste kind was?

Lees ook: Waarom de eerste zwangerschap verschilt met de tweede

De tweede wordt – als er nog een derde komt –gesandwiched tussen nummer een en drie– en leert daardoor goed onderhandelen en compromissen sluiten. Of blijft, met gemiddeld 1,7 kind per Nederlands huishouden, de jongste: de Benjamin. Lekker extravert, ongecompliceerd en goed met mensen, want je moet het toch maar zien te rooien met je oudere broers of zussen. Naast invloed op persoonlijkheid, heeft je ranking in het gezin invloed op motivatie en zelfs op je IQ: de eerste scoort 2,3 IQ punten hoger dan de tweede, de tweede weer 2,3 punten hoger dan de derde en zo door.

Natuurlijk spelen er ook andere factoren mee, en zijn er altijd uitzonderingen, maar ook onderzoekers zijn het er over eens: je plaats in de kinderrij heeft veel invloed op wie je bent en hoe je in het leven staat. (Bron: van den Eerenbeemt; Carette & Anseel, 2010)

De oudste
Tja, en dan is het eindelijk zover. De lang verwachte eerste spruit, waar je alles op hebt gepland: een grotere woning, je carrière, het afschudden van je wilde haren. Of die onverwachte verrassing (nooit geweten dat door zo’n antibiotica kuurtje de pil ineens niet meer werkt), maar daardoor niet minder welkom. Enerzijds heb je werkelijk geen idee wat je ervan moet verwachten, van dat ouderschap (‘Dat moet je meemaken, ik kan het je écht niet uitleggen’ – is de enige toelichting die collega-ouders je tijdens de zwangerschap hebben gegeven).

Tegelijkertijd zijn je verwachtingen torenhoog. Jouw kind, ja jouw kind, gaat het he-le-maal maken. De mooiste glimlach van de wereld produceren – en dat zonder tanden. Het schattigste eerste woordje – liefst mama of papa, maar auto of poep klinkt vanuit de mond van jouw kind natuurlijk net zo mooi. De ontroerendste eerste stapjes – want voor zoiets banaals als eerst leren kruipen en alle kasten leegtrekken heeft jouw wonderkind vast geen tijd. De meest originele kindertekeningen – want nee dat zijn niet ‘gewoon twee strepen’, nog een beetje strakker neerpennen en het is een heuse Mondriaan. En ga zo nog maar even door…

Too much pressure? Ach welnee, dat valt toch best mee? Alleen denkt nummer een daar waarschijnlijk net iets anders over. Die voelt dondersgoed dat alle ogen op hem gericht zijn. En komt er een paar jaar later ook nog eens achter dat iedere scheet die hij heeft gelaten ‘for the whole world to see’ op Facebook is gepost (bij de nummers twee en drie heb je daar allang geen tijd meer voor). Het heeft zo zijn positieve effecten: oudsten zijn vaak harde werkers, ambitieus en goed in leiding geven. Maar ‘ieder voordeel ‘heb’ z’n nadeel’: deze kinderen lopen ook het risico teveel hooi op hun vork te nemen en op te branden. Laat hem dus eerst rustig kruipen en kasten leegtrekken, zoek niet teveel achter die twee strepen op dat tekenpapier (anders dan dat het twee strepen zijn), en vraag jezelf af of je kind dat Facebookbericht op zijn twintigste nog net zo schattig zal vinden vóórdat je hem post. Sharing is caring, maar niet altijd.

De middelste
En daar is ‘ie dan: nummer twee. Lekker vlot na de eerste, want dan kunnen ze zo leuk spelen samen of omdat je er dan simpelweg sneller ‘vanaf’ bent. Of wederom een ongeplande verrassing (fijn, dat verrassingen altijd ongepland zijn). Nu kom je erachter dat die ene irritante opmerking van collega-ouders echt waar is: de eerste was nog maar de try-out, de generale repetitie voor de echte hoofdvoorstelling, of zelfs een een accessoire. ‘Hoe durf je mijn kind een handtas te noemen!’ heb je daarop vast gezegd. Maar dat was allemaal voordat die tweede kwam en je van een leuk stel met een kind, een heus gezin werd.

Dat voelt overigens voor die middelste ook zo: die weet donders goed dat er iemand boven hem zit. De oudste heeft alvast de norm bepaald en de eerste woordjes, stapjes en strepen op papier van de tweede worden dáármee vergeleken. Dit neemt nummer twee al snel over: een prestatie is pas interessant als die sneller of beter is dan van de oudste. Let dus op dat je niet teveel vergelijkt en een mijlpaal gewoon een mijlpaal laat zijn. Het ‘je broer ging veel eerder lopen dan jij’ achterwege laat. O, en houd ook in de gaten dat de middelste niet altijd voor Zwitserland speelt tussen de oudste en de jongste, maar ook leert om goed voor zijn eigen mening uit te komen.

Overigens kan de oudste nu af en toe ook best wat extra aandacht gebruiken. Die moet zijn koninkrijk immers ineens delen met nog een spruit. Niet makkelijk, als je altijd jouw onverdeelde aandacht gewend bent.

De jongste
Wie weet slaan jullie dat hele middelste-gedoe wel over, houd je het bij een oudste en een jongste. Of ben je na nummer twee gegaan voor een heuse nummer drie. Of wie weet ben je nu pas echt enthousiast aan het worden en komen er nog vele nummers achteraan. Hoe dan ook: ergens wordt de kinderrij gesloten door de jongste. De laatste keer zwanger, borstvoeding, flesjes geven, dat kleine warme lijfje tegen je aan. Je hangt die allerlaatste poepluier nog net niet in een lijstje aan de muur. Maar wel bijna. Bijna. Want de jongste wordt vaak veel langer gepamperd dan eigenlijk nodig is. Simpelweg omdat je het lege nestsyndroom al voor je ziet, en je de jongste dus zo lang mogelijk lekker klein houdt.

Daarmee komt de jongste vaak met veel meer weg dan zijn oudere broers en zussen: ‘Ach, laat hem toch. Hij is nog zo klein’. Daar weten de jongsten wel raad mee: ze willen op avontuur en maken zich niet zo snel zorgen. Nergens voor nodig ook, met zulke – inmiddels – ervaren ouders. Door die avonturen kunnen ze heel creatief en sociaal worden, mits je ze dus wel laat gaan. Je mag best – in het begin – die rugzak nog inpakken, maar daarna gaat ook de jongste de deur uit. Eerst tot het eind van de straat, dan alleen naar school en daarna echt de wijde wereld in. Heel gezond en dat lege nest wordt uiteindelijk vast minder erg dan we nu denken.

Denk ik, want daar ben ik nu nog niet. Maar ieder nadeel heb zijn voordeel, dat weet ik wel. En als je het echt niet trekt, tja, dan kun je natuurlijk altijd nog overwegen om… Maar dat soort grote beslissingen… daar bemoei ik me natuurlijk niet mee.