Baan kwijt, huwelijk kapot: dit is wat slaapgebrek doet met ouders
Over slaapgebrek van jonge ouders wordt vaak laatdunkend gedaan. Want: het hoort er nou eenmaal bij. Maar niet slapen maakt meer kapot dan je lief is.
Vijf jaar geleden scheidde ik van de vader van mijn oudste twee kinderen. Dat wij het samen niet gered hebben kwam voor een groot deel omdat we moe waren. We waren zo moe dat we veranderden in andere mensen dan we eigenlijk waren. In chagrijnige, boze, depressieve mensen. We hadden twee kinderen die allebei nauwelijks sliepen en dus raakten we uitgeput. Eigenlijk waren we gewoon ziek, zowel lichamelijk als geestelijk, want dat is wat chronisch slaapgebrek met je doet. Heel veel ouders lijden aan chronisch slaapgebrek. Toch doen we in onze maatschappij nog steeds alsof dat niks is. Als je klaagt over gebrek aan slaap krijg je te horen dat dat er nou eenmaal bij hoort. Dat je dat toch wéét als je aan kinderen begint, dus dat je niet moet zeuren. We verwachten dat ouders gewoon op volle kracht functioneren, doorgaan met hun leven zoals dat vroeger was, zonder slaap. Dat is heel raar. Slaap is een van de belangrijkste dingen voor een mens om te kunnen functioneren. Zonder slaap ga je dood. En dus is het niet gek dat heel veel ouders er in stilte bijna aan onderdoor gaan.
LEES OOK: Go the fuck to sleep: hoe ik er na acht jaar slaapgebrek helemaal klaar mee ben.
Verwoestende invloed
Fotograaf Hanne van der Woude merkte hoe groot hoe groot het taboe nog is als het gaat over de gevolgen van niet slapen. Nadat ze een foto maakte van haar eigen door slaapgebrek geradbraakte gezin wilde ze ook andere gezinnen portretteren, maar het bleek lastig ouders te vinden die op de foto wilden. “Ze zijn huiverig voor onbegrip in hun omgeving,” vertelt Van der Woude in NRC, “Bijna iedereen heeft wel een idee hoe je het moet aanpakken als je kind niet wil doorslapen. Maar jij doet het in elk geval niet goed.” Een heel herkenbare uitspraak wat mij betreft, want ook mijn ex-man en ik vonden het lastig ons uit te spreken over de slaapproblemen van onze kinderen. De keren dat we dat wel deden kregen we te horen dat we ‘gewoon’ even dit en dat moesten doen. Of ‘gewoon’ even streng moesten zijn. En dat het er ‘gewoon’ bij hoorde. Dat wij ons, kortom, nogal aanstelden. En een stel onopgevoede blagen hadden, die een loopje met ons namen. Het resultaat was dat we ons schaamden, dachten dat we dus wel slechte ouders zouden zijn en er niet meer over praatten. Waardoor we geen hulp zochten en alleen maar vermoeider werden. Wat had ik destijds graag geweten dat er heel veel ouders waren zoals wij. Wat had ik graag foto’s gezien zoals die van Hanne van der Woude. Als ik kijk naar haar fotoreportage kan ik weer de wanhoop voelen van toen, zie ik mezelf in de vermoeide ogen van die ouders. Het is belangrijk dat ook die kant van het ouderschap een gezicht krijgt. En dat we ons bewust zijn van de verwoestende invloed die niet slapen heeft op het leven van jonge ouders.
Zonder slaap word je gek
“Ik ben vaak ziek geweest en ik heb mijn kapsalon moeten opzeggen” vertelt een van de moeders in Van der Woude’s reportage. “Ik kreeg negatieve gedachten over mijn dochter” zegt een ander. Heftig, maar niet vreemd. Tenslotte is slaap een primaire levensbehoefte; zonder word je dus, letterlijk, gek. Wat daarom wél heel vreemd is, is dat we in het geval van jonge ouders opeens doen alsof slaapgebrek geen enkele invloed op hun functioneren heeft. We verwachten dat ze op volle kracht blijven werken, hun relatie goed houden en emotioneel stabiel blijven. Wat simpelweg niet mogelijk is als je iedere dag op je tandvlees loopt en er dus roofbouw gepleegd wordt op zowel je lichaam als je geest. Achteraf gezien weet ik eigenlijk nog steeds niet hoe ik al die jaren op zo weinig slaap ben doorgekomen. Ik durf ook wel te zeggen dat ik er een serieus trauma aan over heb gehouden: ik kan nog steeds geen baby horen huilen zonder dat mijn nekharen overeind gaan staan en als er nu ‘s nachts een kind wakker wordt, voel ik de stress onmiddellijk door mijn lichaam razen. Ja, baby’s en kleine kinderen slapen vaak slecht. En ja, dat hoort er inderdaad bij. Maar slaapgebrek heeft de eerste jaren van mijn ouderschap enorm getekend: het gaf mij een postnatale depressie, deed me twijfelen aan mijn capaciteiten als moeder en kostte me mijn huwelijk. Dat zijn geen dingen die ‘erbij horen’, dat zijn dingen die nooit hadden mogen gebeuren. En die wij, als maatschappij, jonge ouders niet meer zouden mogen laten overkomen.
Daarom, vermoeide ouders, spreek je uit, laat je zien. Jullie zijn niet alleen en jullie hoeven het ook niet alleen te doen. Jullie hebben recht op hulp, net zoals iedereen die lijdt aan een lichamelijke of psychische aandoening. Slaapgebrek is het zelfs allebei. En hoewel het inderdaad een fase is en het uiteindelijk dus inderdaad overgaat, geldt dat niet voor het slaaptrauma dat je ervan oploopt. Want dat, weet ik uit ervaring, tekent je voor het leven.
LEES OOK: Slaapgebrek? Kwestie van omdenken.
Vala van den Boomen (41 jaar) heeft drie kinderen: een zoon van 12, die autisme heeft, en twee dochters van 10 en 6 jaar, die de chronische aandoening EDS hebben, net als zijzelf. Ze is getrouwd met Mario en werkt als beleidsmedewerker in de Tweede Kamer. De eerste tien jaar van haar moederschap heeft Vala niet geslapen, omdat haar kinderen altijd wakker waren. Die schade probeert ze nu in te halen. En dat is hard nodig, want de puberteit staat voor de deur. Dat brengt weer heel nieuwe uitdagingen met zich mee, dus heeft ze al haar krachten nodig.
